Opracowując materiały wykorzystywane w nauczaniu zdalnym należy zadbać o to, aby były przedstawiane i opracowane w atrakcyjny dla ucznia sposób. Ponadto istotne jest, aby posiadały wysoki stopień interaktywności, gdyż zwiększy to prawdopodobieństwo większego zaangażowania uczniów. Przez interakcję należy rozumieć różnego rodzaju ćwiczenia lub aktywności, które pozwalają uczniowi zwiększyć jego zaangażowanie w przebieg nauczania zdalnego.

Należy pamiętać, że najbardziej efektywne uczenie się ma miejsce wtedy, gdy uczniowie są osobiście zaangażowani. Całość kursu musi być podzielona na odpowiednie moduły, wystarczająco małe, aby uczeń mógł je sobie przyswoić.  Wszystkie ćwiczenia powinny być bezpośrednio związane z celami kursu i powinny wzmocnić zaangażowanie uczniów.

 Interakcja to wzajemne oddziaływanie na siebie uczestników szkolenia lub uczestnika i treści kursu.  Interaktywność to wykonywanie przez ucznia wybranych dla niego przez nauczyciela czynności i podejmowanie decyzji, od których uzależniony jest dalszy tok nauczania.  Przygotowując scenariusz nauczyciel powinien zastanowić się jaki katalog testów, ćwiczeń, symulacji i zadań grupowych służących rozwiązywaniu problemów opracuje dla uczniów biorących udział w kursie on-line.

 Jest to bardzo ważne, gdyż uczniowie, szczególnie w nauczaniu zdalnym potrzebują silnej motywacji.  Kurs on-line powinien zatem odwoływać się do ich rzeczywistej motywacji do nauki, aby czerpali radość ze zdobywanej wiedzy. W nauczaniu zdalnym możemy angażować ucznia  przez zastosowanie gadżetów, humor, elementy gry, ćwiczenia testowe oraz właściwe i terminowe informacje zwrotne.

 Interakcje w szkoleniach e-learningowych można podzielić na trzy grupy :

 „kliknij” – to najprostszy typ interakcji, polegający na wykonaniu odpowiednich czynności, aby przejść do kolejnej części kursu. Nie wymaga ona dużego zaangażowania od ucznia, musi on jedynie kliknąć na odpowiedni element na ekranie.

„pomyśl i kliknij” – kolejny poziom interakcji wymagający większego zaangażowania od ucznia. W tym wypadku, musi on podjąć jakąś decyzję w oparciu o dostarczone informację i wybrać jedną z zaproponowanych opcji.

„zrób coś i kliknij” – to połączenie czynności technicznej i wyboru jednej z opcji, która jest następstwem zastosowania danej wiedzy. Taki typ interakcji jest ważny sytuacjach gdzie oprócz wiedzy liczy się także szybkość podjęcia decyzji.

 Aby zmaksymalizować efekty nauczania i utrzymać zainteresowanie i motywację ucznia, zastosowane interakcje powinny oferować uczniom  możliwość poznania informacji w unikalny sposób, przy użyciu elektronicznego medium. Na stopień interaktywności każdego kursu on-line mają wpływ następujące elementy:

1.  Nawigacja

To ważny element każdego kursu, gdyż nawigacja powinna być na tyle łatwa, że nawet uczniowie mający  minimalne  umiejętności obsługi komputera bez trudu będą mogli korzystać z zamieszczonych materiałów.  Elementy nawigacyjne muszą być jasne i intuicyjne, a w materiałach kursu  muszą znajdować się  instrukcje dotyczące poruszanie się po kursie. Cała nawigacja powinna być spójna, zapewniając intuicyjne korzystaniu z zamieszczonych materiałów.

 Dobrą praktyką jest dołączanie  mapy strony, przedstawiając treść i sposób dostępu do niej, tak aby użytkownicy zawsze mogli swobodnie korzystać z  zasobów.  

2.  Czytelność

Ważne jest, aby zarówno czcionki jak i długość tekstu były odpowiednie dla grupy wiekowej uczniów biorących udział w kursie. Używane czcionki powinny mieć jeden rozmiar, który jest czytelny na monitorze, a styl  czcionki i kolor powinien być dostosowany do szaty graficznej całego kursu. Tekst należy zapisywać w krótkich zdaniach, dostosowując słownictwo do możliwości użytkowników.  i kula wskazał gdzie to możliwe.

3.  Ilustracje

Ilustracje tworzące zasoby kursu mogą zawierać  zarówno nieruchome obrazy jak i klipy wideo. Co prawda duży wpływ na interakcje ma również   wizualna atrakcyjność kursu, ale użyte ilustracje muszą mieć określony cel. Opracowując materiały dla uczniów nauczyciel musi zadbać, aby ogólny projekt kursu był atrakcyjny wizualnie, a jego wygląd profesjonalny.

4.  Informacja zwrotna

Sprzężenie zwrotne musi być przez nauczyciela starannie zaprojektowane, gdyż powinno zapewnić uczniowi informacje przydatne i pomocne w dalszym nauczaniu. Istnieje wiele różnych typów pytań, które mogą  zachęcić i wzmocnić motywację ucznia do nauki. Format pytań waha się od pytań wielokrotnego wyboru, uzupełnień, „przeciągnij – upuść” czy też łączenia różnych elementów.  Natychmiastowy feedback gwarantuje, że uczeń pozostaje w pełni zaangażowany w działania edukacyjne.

5.  Dyskusja

Dobrze opracowany  edukacyjnej zasób, ma potencjał zachęcający do dyskusji pomiędzy uczniami uczestniczącymi w kursie. Dyskusja może przybierać takie formy jak:

• praca grupowa, aby znaleźć odpowiedź na pytanie.
• dyskusja i wymiana poglądów na forum dyskusyjnym.
• e-mentoring, czyli dyskusja pod kierunkiem nauczyciela.

6.  Ćwiczenia

Opracowane przez nauczyciela elektroniczne zasoby kursu, pozwalają uczniom nie tylko na interakcje z komputerem i treścią kursu, ale również z innymi użytkownikami. Komunikatywna funkcja komputerów daje możliwość dzielenia się pomysłami i pracy grupowej, celem rozwiązania danego problemu lub opracowania wspólnego projektu.

7.  Elementy zabawy

Gry mają tę zaletę, że oferują różnego rodzaju możliwości uczenia się i pozwalają na uzyskanie dostępu do informacji w sposób absorbujący ucznia. Gry i puzzle oferują uczniom  możliwość zabawy i nauki jednocześnie. Jest to idealny sposób na uczenie się.

 Przy projektowaniu szkoleń e-learningowych, nauczyciel musi pamiętać o elementach zapewniających ich interaktywność.  Jeśli z różnych powodów nie możemy wzbogacić naszego kursu symulacjami czy zaaranżować praktycznymi ćwiczeniami, warto  zaoferować uczniom  inne możliwości interakcji zarówno z nauczycielem jak i z innymi uczestnikami.

 Pomiędzy uczestnikami procesu nauczania zdalnego mogą zachodzić następujące interakcje:

Aby nauczanie zdalne było efektywne, należy zainteresować ucznia tematem zajęć, aby uczestnicząc w nich w efektywny sposób przyswajał wiedzę. Na podstawie wieloletnich doświadczeń opracowano zasady, którymi powinni kierować się nauczyciele:

Zasada 1.: Zachęcaj do kontaktu  nauczyciel- uczeń

Częste kontakty i obecność nauczyciela na platformie jest najważniejszym czynnikiem motywacji uczniów i ich zaangażowania. Pomagają uczniom uzyskać pomoc w trudnych dla nich chwilach i motywują ich do dalszej pracy. 

Zasada nr 2: Zachęcaj do współpracy i kontaktów miedzy uczniami 

Efektywność nauczania wzrasta, gdy uczniowie wspólnie pracują, traktując nauczanie jak zbiorowy wysiłek, a nie rywalizację.  Współpraca z innymi, dzielenie się pomysłami, wspólne rozwiązywanie problemów  nie tylko wzmaga zainteresowanie nauka, ale również poszerza zakres wiedzy.  

Zasada 3: Zachęcanie do aktywnej nauki

Uczniowie nie uczą się tylko poprzez siedzenie na lekcjach, bierne słuchanie nauczyciela, zapamiętywanie przekazywanych przez niego treści i udzielanie odpowiedzi na stawiane pytania.  Efektywność nauczania wzrasta, gdy dyskutują o problemach o których się uczą, odnoszą je do własnych doświadczeń i mogę je zastosować  w codziennym życiu. 

Zasada 4: Udzielaj odpowiedzi zwrotnych

Uczniowie potrzebuję  jak najszybciej otrzymać informację zwrotną, będącą oceną ich zaangażowania w proces nauczania i informacją o  stopniu opanowania danego materiału. Rozwiązując zadania postawione im przez nauczyciela, uczniowie potrzebują częstych informacji o   ocenie swojego stanu wiedzy. 

Zasada 5: Wyznaczaj  czas na wykonanie określonego zadania

Najmniej efektywną jest nauka sporadyczna i niesystematyczna. Uczniowie potrzebują pomocy w zakresie efektywnego zarządzania czasem. Obowiązkiem nauczyciela jest zatem przydzielenie i egzekwowanie realistycznej ilości czasu przeznaczonego na zapoznanie się z daną partią materiału i wykonanie ćwiczeń. 

Zasada nr 6: Stawianie uczniom wysokich wymagań 

Oczekuj więcej, a dostaniesz więcej. To stwierdzenie jest ważne zarówno dla nauczyciela jak i dla uczniów. Wysokie, ale realne do spełnienia przez uczniów oczekiwania wyzwalają zwiększoną motywację i  zachęcają do pracy. 

Zasada 7: Respektuj różnorodne talenty i sposoby uczenia się

Istnieje wiele różnych stylów uczenia się, więc nauczyciele przygotowując kurs dla uczniów powinien również to uwzględnić, dopasowując je do możliwości swoich uczniów. Aby uczniowie w pełni okazali swoje uzdolnienia, nauczyciel musi uwzględnić ich styl uczenia się maksymalnie indywidualizując nauczanie. 

 Pamiętaj!

Przy wyborze szkoleń e-learningowych, a także przy ich projektowaniu, trzeba pamiętać o elementach zapewniających maksymalną  interaktywność,  przez co możemy zwiększyć ich atrakcyjność i skuteczność. Jeśli z różnych powodów nie możemy wzbogacić kursu symulacjami czy też zaaranżować rozwiązywania praktycznego problemu decyzyjnego, warto zaoferować uczniom  inne możliwości interakcji.

Tworzenie interaktywnych materiałów dydaktycznych polega na konstruowaniu obiektów uczących, które składają się z wykładu, przykładów, ćwiczeń i testów.

Z punktu widzenia czynności wykonywanej przez ucznia można wyróżnić:

• pytania jedno- i wielokrotnego wyboru, w tym tak/nie,
• pytania z uzupełnianiem znaków i słów (również krzyżówki),
• pytania z wpisywaniem słów i wyrażeń,
• pytania ze wskazywaniem miejsca na rysunku/mapie,
• zadania wymagające połączenia w pary/trójki określonych elementów
• (graficznych, tekstowych),
• zadania wymagające umieszczenia określonego elementu we wskazanym miejscu (również układanki),
• zadania wymagające wpisania całego rozwiązania w postaci tekstowej (wypracowania, odpowiedzi opisowej, rozwiązania zadania).

Roman Lorens
Specjalista prawa oświatowego,
trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca.