Podstawy edukacji zdalnej

10 mar 2020

E-learning – elektroniczne nauczanie, zdalne nauczanie, nauczanie na odległość – bardzo modne i często używane teraz słowo. Niestacjonarne metody kształcenia ustawicznego znane są i wykorzystywane nie od dziś. Praktycznie bowiem już od lat 60. tych do kształcenia zdalnego wykorzystywano tradycyjną pocztę, TV i radio.

Dziś zmieniły się tak dalece techniczne możliwości, że nie tylko trzeba było zmienić narzędzia pracy, ale także treści i metody. Dlatego dzisiaj pod pojęciem e-learningu rozumiemy  metodę nauczania, która wykorzystuje najprzeróżniejsze środki multimedialne oraz elektroniczne, a przede wszystkim Internet. 

E-learning umożliwia uczącemu się dobór najbardziej atrakcyjnej dla niego formy szkolenia oraz optymalnego dla niego miejsca oraz czasu. Szkolenie może się więc odbyć nie tylko w sali konferencyjnej, ale także w domu czy na stanowisku pracy. E-Learning opiera się zatem na wykorzystaniu nowych technologii telekomunikacyjnych dla interakcyjnego i multimedialnego kształcenia. Aby  sprostać szybkiemu  rozwojowi  technologicznemu i gospodarczemu,  osoby aktywne zawodowo są wręcz zmuszone do ciągłego rozwoju i kształcenie ustawiczne.  W ten sposób nauczanie staje się trwającym przez całe życie procesem edukacji ogólnej i zawodowej, którego głównym celem jest wychowanie nowego człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia, swojej pracy zawodowej i kultury. Człowieka, który potrafi doskonalić i zmieniać siebie oraz przekształcać i ulepszać warunki życia. 

Kształcenie na odległość jest specyficzna forma nauczania, charakteryzującą się tym, że: 

  • - uczeń i nauczyciel są od siebie oddaleni, ale możliwości techniki komunikacyjnej i informacyjnej pozwalają na realizację procesu nauczania,
  • - zapis treści kształcenia i nauczania ma postać elektroniczną,
  • - niezbędna jest duża samodyscyplina i silna motywacja wewnętrzna.

Zatem mówiąc o nauczaniu zdalnym (Distance Education, Distance Learning), mamy na myśli taki sposób przekazywania wiedzy, w którym nauczyciel i uczeń są od siebie oddaleni.

E-learning – klasyfikacja i definicje pojęć

E-learning to termin, który praktycznie oznacza coś innego dla prawie wszystkich, którzy go używają. Pomimo różnic terminologicznych wszyscy zgadzają się, że e-learning ma dla rozwoju edukacji znaczenie strategiczne. Zgoda panuje również co do założenia, że e-learning jest skuteczną metodą nauczania, która powinna być obecna w systemie edukacji polskiej.

Posługując się terminem „e-learning” odnosimy go do korzystania z Internetu lub bezprzewodowej technologii dostarczającej szeroki wachlarz rozwiązań szkoleniowych, służących powiększaniu wiedzy. Należy zauważyć, że  litera „e” w e-learningu oznacza słowo „elektroniczne”, czyli e-learning będzie uwzględniać wszystkie działania edukacyjne, związane z „elektronicznym”  dostarczaniem treści nauczania.

 

Pamiętaj!

„E-learning” obejmuje szeroki zestaw aplikacji i procesów, które wykorzystują wszystkie dostępne media elektroniczne, aby zapewnić efektywne kształcenie.  

 

Istnieje zatem możliwość wykorzystania różnego rodzaju treści i materiałów dydaktycznych, symulacji oraz  narzędzi do zarządzania własnymi ścieżkami rozwoju.  

Do najbardziej popularnych rodzajów materiałów e-learningowych zaliczamy:

  • - E-szkolenia - materiały e-learningowe opracowane dydaktycznie i metodycznie pod kątem realizacji celów szkoleniowych grupy docelowej.
  • - E-wykłady – zarejestrowane przy pomocy specjalnych systemów obraz i głos wykładowcy zsynchronizowany ze slajdami Power Pointowymi.

Wykorzystywane do przekazywania wiedzy teoretycznej.

  • - E-wykład on-line - udostępniony za pomocą technologii strumieniowej (wideokonferencja), kiedy to zachowana zostaje istota wykładu ustnego, a modyfikacja sprowadza się do dostosowania treści i formy do warunków studia filmowego i użytej technologii telekomunikacyjnej.
  • - E-wykład off-line szkolenie, którego treść może zostać pobrana z systemu szkoleń i przeglądana bez konieczności stałej komunikacji z portalem szkoleniowym.
  • - Bazy wiedzy – ustrukturalizowane materiały informacyjne najczęściej tekstowe. Wykorzystywane jako źródła informacyjne.
  • - Dynamiczne bazy zapytań - zarejestrowane rozmowy z ekspertami na chat’cie oraz ich wypowiedzi na forum.  

Należy podkreślić, że zasoby ICT umożliwiają swobodny dostęp do informacji o różnego rodzaju, w tym plików audio i wideo. Każdy uczący się może bez ograniczeń charakterystycznych dla klasycznego modelu nauczania, korzystać z szerokiej gamy zasobów edukacyjnych zawierających:  hiperlinki,  tekst, zdjęcia, grafiki, animacje, elementy multimedialne takie jak filmy i symulacje, a także linki do elektronicznych baz danych, wyszukiwarki i biblioteki internetowych.

Czy e-learning jest bardziej efektywna formą nauczania niż nauczanie tradycyjne? Zależy to od obszaru stosowania. Najodpowiedniejsze – ze względu na poważną redukcję kosztów – wydają się szkolenia mające na celu podniesienie kwalifikacji oraz wiedzy pracowników. Chcąc tradycyjnie przeprowadzić takie szkolenie, musimy brać pod uwagę związane z tym:

  • - trudności w zgromadzeniu wielu słuchaczy w jednym miejscu i czasie,
  • - koszty wynajęcia wykładowcy,
  • - koszty przejazdów i zakwaterowania uczestników szkolenia,
  • - trudności w przystosowaniu tempa nauki do średniego poziomu grupy,
  • - trudności w utrwaleniu wiedzy,
  • - niedostatek indywidualnego kontaktu z wykładowcą.

Zyskujemy natomiast m. in. na podwyższeniu poziomu integracji grupy.

Zastosowanie materiałów e-learnigowych przyczynia się zatem do:

  • - Podniesienia poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo,
  • - Zmniejszenia obszarów wykluczenia społecznego,
  • - Poprawienia zdolności adaptacyjnych uczniów do zmian zachodzących w gospodarce,
  • - Upowszechnienia edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy,
  • - Zwiększenia potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa.
Modele kształcenia zdalnego

E-learning zatem,  to wykorzystanie technologii informacyjno--komunikacyjnej w procesie nauczania w sytuacji, gdy nauczyciel i uczniowie są od siebie fizycznie oddaleni.

 

Pamiętaj!

Wyróżniamy następujące modele nauczania zdalnego 

  • - synchroniczne
  • - asynchroniczne
  • - blended learning

 

Model nauczania synchronicznego:  dosłownie „w tym samym czasie”, polega na interakcji uczniów z nauczycielem za pośrednictwem Internetu w czasie rzeczywistym. Uczniowie uczestniczący w szkoleniu  współpracują zarówno ze sobą jak i z nauczycielem poprzez komunikatory, czat  i fora dyskusyjne.  Największą zaletą tego modelu nauczania jest możliwość  kontaktu oraz monitorowanie i bieżąca korekta postępów edukacyjnych ucznia przez nauczyciela. 

Model nauczania  asynchronicznego:  dosłownie oznacza „nie w tym samym czasie” Pozwala uczniom zdobywać wiedzę w swoim własnym tempie, bez interakcji z nauczycielem i pozostałymi uczestnikami kursu. Niewątpliwą zaletą tej formy nauczania jest możliwość korzystania z niej 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu. Każdy uczeń może skorzystać z materiałów zamieszczonych na kursie  dokładnie wtedy, kiedy są mu potrzebne.

Niektóre cechy powyższych modeli nauczania zawarte są w poniższej tabeli:

Nauczanie synchroniczne

Nauczania asynchroniczne

Uczeń, nauczyciel i inni uczestnicy kursu  są obecni on-line w tym samym czasie

Uczeń, nauczyciel i inni uczestnicy kursu  nie są obecni on-line w tym samym czasie. 

Każdy kurs ma e-mentora sprawującego opiekę merytoryczna nad uczestnikami. 

Obecność e-mentora nie jest  wymagana. 

Uczniowie uczą się zgodnie z tempem określonym przez nauczyciela. 

Uczniowie uczą się samodzielnie, zgodnie z ustalonym przez siebie tempem, aczkolwiek mogą być ustawione ograniczenia czasowe dotyczące zakończenia  całego kursu. 

Uczeń uzyskuje natychmiastową informację zwrotną od nauczyciela lub innych uczestników. 

Poza wynikami ćwiczeń  samosprawdzających, uczeń nie otrzymuje informacji zwrotnej od nauczyciela wcale albo z opóźnieniem. 

 

Pamiętaj!

O wyborze modelu asynchronicznego bądź synchronicznego  decydował będzie zawsze tylko  zdrowy rozsądek. Dostępne w modelu asynchronicznym narzędzia współpracy, takie jak e-mail czy też  udostępnianie dokumentów z pewnością mogą być wykorzystywane do szybkiej komunikacji z uczniami, w sytuacji, gdy relacje osobiste nie są potrzebne.  Natomiast jeśli z dydaktycznego punktu widzenia korzystne będzie nawiązywanie szybkiej interakcji z uczniami, to z cała pewnością lepszym rozwiązaniem będzie model synchroniczny. 

 

Można go zastosować zawsze, gdy współpraca musi być natychmiastowa i spontaniczna, jak rozmowa dwóch lub więcej osób.

Blended learning, to moim zdaniem najbardziej efektywny model nauczania, będący połączeniem nauczania zdalnego z nauczaniem tradycyjnym.  Blended learning odnosi się zatem do integracji narzędzi on-line z  tradycyjnymi metodami uczenia się.   Model ten ma wiele zalet, gdyż zastosowanie różnych stylów uczenia się sprawia, że  nauczanie jest bardziej efektywne, bowiem  uczeń zyskuje możliwość weryfikacji wiedzy zdobytej on-line w trakcie zajęć tradycyjnych. Ponadto nauczyciel poznając potrzeby uczniów w trakcie zajęć tradycyjnych, może przygotować dla nich na zajęcia on-line materiały i ćwiczenia dodatkowe, nie tylko wspomagające te zajęcia, ale również rozwijające zainteresowania uczestników. Nie bez znaczenia jest też fakt, że po zakończeniu zajęć tradycyjnych, nauczyciel może dalej kontrolować postępy i rozwój ucznia pracując z nim na platformie. 

 

Roman Lorens

Specjalista prawa oświatowego, trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca.