Dnia 1 września 2017 r. utraciło moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez szkoły i placówki (Dz. U. 2002 r., nr 56, poz. 506 z późn. zm).W związku z powyższym wszystkie kwestie dotyczące działalności innowacyjnej i eksperymentalnej regulują przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (dalej u.p.o.).

Najważniejsze zmiany, w odniesieniu  do  przepisów  dotychczas obowiązujących

W odniesieniu do przepisów obowiązujących do 31 sierpnia 2017 r., ustawa nie wnosi zasadniczych zmian w zakresie prowadzenia działalności eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Zmiany polegają na:

• jednoznacznym określeniu, czym jest eksperyment pedagogiczny,
• jednoznacznym określeniu, co jest celem eksperymentu pedagogicznego,
• rezygnacji z konieczności przekazania do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oceny eksperymentu dokonanej przez jednostkę naukową, która sprawuje opiekę nad przebiegiem eksperymentu oraz oceny eksperymentu dokonanej przez właściwego kuratora oświaty,
• rezygnacji z konieczności przekazania informacji o ocenie eksperymentu dokonanej przez jednostkę naukową, która sprawuje opiekę nad przebiegiem eksperymentu do organu prowadzącego szkołę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny
• możliwości ustalenia, w przypadku wyrażenia zgody przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania na prowadzenie w danej szkole eksperymentu pedagogicznego, innych zasad rekrutacji, niż określone w ustawie.

Eksperyment pedagogiczny w szkole

Eksperyment /łac. experimentum – doświadczenie, próba/, to to działania służące podnoszeniu skuteczności kształceniaw szkole, w tym nauczania i uczenia się, korekcji zachowań, wzbogacania wartości w modelowaniu osobowości ucznia, w ramach których są modyfikowane warunki kształcenia, wychowania i opieki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania, prowadzone pod opieką jednostki naukowej, akademickiej.

Wprowadzenie do procesu nauczania  eksperymentu pedagogicznego jest przejawem nowatorskiego podejścia szkoły do zmian w procesie dydaktyczno- wychowawczym oraz wzbogacenia istniejącego systemu oświatowy o nowe rozwiązania.

Zgodnie z art. 45 ust.1 u.p.o. szkoła lub placówka może realizować eksperyment pedagogiczny, który polega na modyfikacji istniejących lub wdrożeniu nowych działań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich rozwiązań programowych, organizacyjnych, metodycznych lub wychowawczych, w ramach których są modyfikowane warunki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania.  Celem eksperymentu pedagogicznego realizowanego w szkole lub placówce jest rozwijanie kompetencji i wiedzy uczniów oraz nauczycieli.

W związku z tym, konieczne stało się dostosowanie rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli do nowych regulacji oraz wyzwań stawianych przed nauczycielami.

Ważne

Eksperyment pedagogiczny jest przeprowadzany pod opieką jednostki naukowej i nie może prowadzić do zmiany typu szkoły lub rodzaju placówki. Może obejmować całą szkołę lub placówkę, oddział, grupę lub wybrane zajęcia edukacyjne.

Eksperyment pedagogiczny nie może także  naruszać uprawnień ucznia do bezpłatnej nauki, wychowania i opieki w zakresie ustalonym w niniejszej ustawie oraz ustawie o systemie oświaty, a także w zakresie uzyskania wiadomości i umiejętności niezbędnych do ukończenia danego typu szkoły oraz warunków i sposobu przeprowadzania egzaminów, określonych w odrębnych przepisach.

Postępowanie rekrutacyjne do szkół, placówek lub oddziałów, w których jest przeprowadzany eksperyment pedagogiczny, odbywa się na podstawie przepisów u.p.o., jednakże  minister, udzielając zgody na rozpoczęcie eksperymentu, może także wyrazić zgodę na inne zasady postępowania rekrutacyjnego.

Do wprowadzenie eksperymentu pedagogicznego w szkole lub placówce wymagana jest  zgoda ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, a w przypadku szkoły artystycznej - ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. W przypadku eksperymentu pedagogicznego dotyczącego kształcenia w danym zawodzie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania zasięga opinii ministra właściwego dla danego zawodu.

Nauczyciel/zespół nauczycieli zgłasza dyrektorowi szkoły zamiar  wdrożenia eksperymentu pedagogicznego w formie pisemnej, wypełniając kartę eksperymentu pedagogicznego.

Przykładowa karta eksperymentu pedagogicznego

Tytuł /nazwa eksperymentu pedagogicznego: …………………………………………………………………………

Rodzaj eksperymentu pedagogicznego: …………………………………………………………………………………. Grupy docelowe: ………………………………………………………………………………………………………………….

Rodzaj zajęć, których eksperyment pedagogiczny będzie dotyczył: ……………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Czas realizacji (w latach): ……………………………………………………………………………………………………..

Obszar tematyczny eksperymentu pedagogicznego: ..........................................................................

Zakres merytoryczny eksperymentu,  w tym cele podejmowanych działań: 

…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Potrzeby kadrowe i organizacyjne: ……………………………………………………………………………………….. Potrzeby finansowe: …………………………………………………………………………………………………………….

Nazwa jednostki naukowej, która będzie sprawowała opiekę nad realizacją eksperymentu pedagogicznego: …………………………………………………………………………………………………………………. Sposoby ewaluacji: ………………………………………………………………………………………………………………

Do karty zgłoszenia nauczyciel/zespół nauczycieli dołącza:

• opracowane na piśmie szczegółowe założenia eksperymentu pedagogicznego,
• opinię jednostki naukowej dotyczącą założeń eksperymentu,
• pisemną zgodę nauczyciela lub nauczycieli na uczestnictwo w eksperymencie pedagogicznym.

Następnie dyrektor szkoły lub placówki, na podstawie uchwały rady pedagogicznej i po uzyskaniu opinii rady rodziców, występuje do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, a w przypadku szkoły artystycznej - do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, z wnioskiem o wyrażenie zgody na prowadzenie eksperymentu pedagogicznego w szkole lub placówce, w terminie do dnia 31 marca roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym jest planowane rozpoczęcie tego eksperymentu.

Dyrektor szkoły lub placówki składa wniosek za pośrednictwem kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej - za pośrednictwem specjalistycznej jednostki nadzoru, którzy dołączają swoją opinię.

Ważne

Zwyczajowo kuratorzy oświaty wyznaczają wcześniejsze terminy składania wniosków, np. do końca lutego roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym jest planowane rozpoczęcie tego eksperymentu.

Wymagana dokumentacja

Wniosek zawiera:

1. cel, założenia, czas trwania i sposób realizacji eksperymentu pedagogicznego;
2. opinię jednostki naukowej, dotyczącą założeń eksperymentu pedagogicznego wraz ze zgodą tej jednostki na sprawowanie opieki nad przebiegiem tego eksperymentu;
3. zgodę rady pedagogicznej wyrażoną w uchwale, o której mowa w ust. 9, opinię rady szkoły lub placówki oraz opinię rady rodziców;
4. harmonogram realizacji eksperymentu pedagogicznego oraz informację o niezbędnych warunkach prowadzenia eksperymentu, w tym warunkach lokalowych, finansowych, wyposażeniu oraz kadrze;
5. w przypadku            eksperymentu     pedagogicznego        dotyczącego        zawodu nieumieszczonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego - także uzasadnienie potrzeby prowadzenia kształcenia w danym zawodzie wraz z pozytywnymi opiniami:
   1. wojewódzkiej lub powiatowej rady rynku pracy, wydanej po uzyskaniu opinii odpowiednio wojewódzkiego lub powiatowego urzędu pracy,
   2. organu samorządu gospodarczego lub innej organizacji gospodarczej właściwej dla danego zawodu,
   3. jednostki naukowej lub stowarzyszenia zawodowego właściwego dla zawodu, w zakresie merytorycznej zawartości programu nauczania przewidzianego dla danego zawodu.

Ważne

Jeżeli planowany eksperyment pedagogiczny wymaga przyznania szkole lub placówce dodatkowych środków budżetowych, do wniosku dołącza się pisemną zgodę organu prowadzącego szkołę na finansowanie planowanych działań.

Obowiązki dyrektora po zakończeniu eksperynmentu

Dyrektor szkoły lub placówki prowadzącej eksperyment pedagogiczny przekazuje bezpośrednio po jego zakończeniu ministrowi właściwemu do spraw oświaty  i wychowania, a w przypadku szkoły artystycznej - ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, sprawozdanie z przeprowadzonego eksperymentu pedagogicznego wraz z opinią jednostki naukowej, która sprawuje opiekę nad przebiegiem tego eksperymentu.

Dyrektor szkoły lub placówki prowadzącej eksperyment pedagogiczny przekazuje organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny, nie później niż do dnia 30 września, sprawozdanie z realizacji eksperymentu w poprzednim roku szkolnym, zawierające wyniki i wnioski z przeprowadzonego przez dyrektora szkoły lub placówki nadzoru pedagogicznego w zakresie realizowanego eksperymentu pedagogicznego. Do sprawozdania dołącza się opinię jednostki naukowej sprawującej opiekę nad przebiegiem eksperymentu pedagogicznego.

Ważne

Dyrektor składa sprawozdanie za pośrednictwem kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej - za pośrednictwem specjalistycznej jednostki nadzoru, którzy dołączają swoją opinię.

Innowacje pedagogiczne od 1 września 2017 r.

Nowe regulacje prawne dotyczące działalności innowacyjnej szkoły przeniesiono na poziom ustawy, tj. ustawy Prawo oświatowe.

Akcentuje się w niej, że działalność innowacyjna szkoły jest integralnym elementem działalności szkoły.

W stosunku do obecnego stanu prawnego zmiany polegają na:

• zniesieniu konieczności zgłaszania innowacji pedagogicznej kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu,
• zniesieniu wymagań formalnych warunkujących rozpoczęcie działalności innowacyjnej.

Oznacza to, że szkoła będzie samodzielnie podejmowała decyzję, jakie innowacje będzie realizowała, dokumentowała itp. Szkoły nie mają obowiązku zgłaszania do kuratora oświaty innowacji pedagogicznych.

Zaproponowane w ustawie regulacje prawne dotyczące działalności innowacyjnej określają:

• konieczność zapewnienia przez system oświaty kształtowania u uczniów postaw przedsiębiorczości i kreatywności, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, w tym poprzez stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych

(art. 1 pkt 18),

• obowiązek tworzenia przez szkoły i placówki warunków do rozwoju aktywności, w tym kreatywności uczniów (art. 44 ust. 2 pkt 3),
• możliwość wspierania nauczycieli, w ramach nadzoru pedagogicznego, w realizacji zadań służących poprawie istniejących lub wdrożeniu nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów oraz nauczycieli (art. 55 ust. 1 pkt 4),
• obowiązek stwarzania przez dyrektora szkoły warunków do działania w szkole lub placówce: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki (art. 68 ust. 1 pkt 9),
• warunki, na jakich w szkole lub placówce mogą działać, z wyjątkiem partii i organizacji politycznych, stowarzyszenia i inne organizacje, a w szczególności organizacje harcerskie, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki (art. 86 ust. 1).

Ważne

Przepisy nie określają, czy i jaką procedurę powinna przyjąć szkoła w sprawie wprowadzania innowacji po 1 września 2017 r. Uwzględniając wartość dobrze zorganizowanego działania, opracowanie szkolnej procedury jest pożądane. Innowacje wymagające dodatkowych środków finansowych muszą być uzgodnione z organem prowadzącym, jak każde działanie wykraczające poza plan finansowy. Przepisy nie określają także, czy nauczyciele nadal mają wyrażać zgodę, jednak takie zabezpieczenie także wydaje się uzasadnione.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, 1078, 1287, 1680 i 1681)

ZAŁĄCZNIK DO PROCEDURY WPROWADZANIA INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ Z DNIA ………………..

KARTA INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ

Tytuł innowacji: …………………………………………………………………………………………………..

Objęci uczniowie: ………………………………………………………………………………………………..

Czas trwania (w latach): ……………………………………………………………………………………….

Rodzaj innowacji: programowa, metodyczna, organizacyjna*

Innowacja będzie wdrażana na zajęciach lekcyjnych (jaki przedmiot)/pozalekcyjnych.

Cele innowacji: …...………………………………………………………………………………………………

Efekty innowacji: …………………………………………………………………………………………………

Roman Lorens

Specjalista prawa oświatowego, 

trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca.